Gazetare dhe fotoreportere. Intervista është realizuar nga ana e Marina Gj. Kitanosaka nëpërmjet postës elektronike. 8 dhjetor 2024.
Marina Gjorgjioska Kitanoska (MGK): Të zbuluam dhe jemi shumë që lumtur për këtë, kur kërkonim fotografë/fotografe të angazhuar të rinj të cilët punojnë me fotografi dokumentare. Angazhimi yt fotografik gjatë kohës së pandemisë na kapi syrin. Si dhe, kolegët nga Kosova që të rekomanduan, sikur ne nuk të njihnim edhe para tyre (ha ha ha). Si ishte përvoja jote e parë me ne dhe cila është gjëja e parë që të kujtohet sot kur të përmend dikush Aksionin Paqësor?
Arbnora Memet (AM): Për herë të parë erdha në zyrën tuaj në Prilep në vitin 2018 për vizitë. Më pas, kuptohet, nuk mendoja se do të ketë ndonjë zhvillim në marrëdhënien tonë.
Kur përmendet Aksioni Paqësor, menjëherë më kujtohet trajnimi në Krushevë, sepse atje kam kaluar më shumë kohë me aktivistët e Aksionit Paqësor.
Kjo më mbeti në kujtime dhe për faktin se atje kam shprehur disa prej qëndrimeve të mia në tavolinë, një pjesë nga të cilat më duheshe t’i rishqyrtoj.
Besoj se trajnimi ka luajtur rol të rëndësishëm në ndryshimin gradual të disa prej qëndrimeve të mia dhe për këtë jam shumë falënderuese që jemi njoftuar.
MGK: Çfarë përvoje ke pasur me gjithë procesin e fotografimit të ekspozitës “Të gjithë lotët tanë”?
AM: Në fillim nuk e kisha të qartë përse jemi dy fotografë për Maqedoninë. Jam e bindur që kemi bërë mirë në disa lokacione, kemi punuar bashkë me fotografin tjetër dhe në një mënyrë u përballa me përgjigjen e pyetjes sime – përse dy fotografë?
Më herët nuk e kisha menduar fare që dikush do të ketë problem që të shprehet për shkak të përkatësisë sime etnike. Kur u përballova me këtë fakt, më erdhi shumë keq, por jam munduar që të kuptoj personin përpara meje.
Për mua, ekspozita ishte më shumë se thjesht fotografi, sepse kam mësuar shumë gjëra të cilat nuk i kisha ditur më parë. Kuptohet, këto informacione më ndihmojnë shumë në profesionin tim, por edhe në jetën time të përditshme.
MGK: Promovimi i parë i ekspozitës ishte në Beograd, në vitin 2022. A do të kishe dalluar diçka që ndoshta të ka pasuruar përvojën personale dhe profesionale? Çfarë të ka lënë përshtypje nga qëndrimi në Beograd?
AM: Gjatë qëndrimit në Beograd, shfrytëzova rastin që të takohem me disa kolegë. Në rrugën time drejt vendit të ekspozitës, më thirrët në telefon për të më pyetur nëse ndjehem e sigurt, dhe në atë moment, më informuat që përballë hapësirës ku duhej të zhvillohet ekspozita, kishte protesta.
Kjo më ka lënë përshtypje, sepse paraprakisht nuk e dija që diçka e tillë po ndodh, madje edhe më pak se kush po proteston. Gjithashtu, më ka lënë përshtypje numri i lartë i vizitorëve – shumë më shumë nga ekspozita në Shkup.
Në veçanti do të dalloja faktin se më ishte dhënë mundësia të shprehem në gjuhën time amtare. Si dhe, kuptohet, një përvojë e veçantë ishte të vështroj stile të ndryshme të fotografisë në temën e njëjtë ose të ngjashme.
MGK: Aktiviste paqësore ose gazetare që merret me fotografi dokumentare? A mund të bashkohen këto dy veprime?
AM: Në thelb, gazetaria dhe gazetaria fotografike luftojnë për të drejtat e njeriut. Kuptohet, ka edhe prej atyre që kanë keqpërdorur dhe kanë kuptuar me gabim angazhimin mediatik. Por, besoj që të gjithë ne që kemi kuptuar misionin tonë, jemi aktivistë të paqes.
MGK: Me Aksionin Paqësor je tashmë vitin e dytë si pjesë e ekipit për trajnimin 10 Ditë Republikë Paqësore. Por, ke qenë edhe pjesëmarrëse. A mund të ndani mënyrën si ky lloj i trajnimit ka ndikuar dhe ndikon tek ti?
AM: Kam pasur qëndrime mbi temat të cilat janë përpunuar në trajnimin, por asnjëherë më parë nuk më ka “provokuar” ndokush. Në kuptimin që të shpreh dhe të shqyrtoj qëndrimet.
Asnjëherë më parë nuk kam diskutuar mbi këto tema, madje edhe kam konsideruar që unë jam gjysmë e informuar për ngjarjet e vitit 2001, si dhe çdo i ri tjetër në vendin tonë, nuk e kam pasur prioritet të hulumtoj dhe të informohem më shumë.
Megjithatë, në trajnimin kishte një pikë kthimi – duhej të flas për këto tema, me ato informacione të cilat i kisha, përpara një grupi më të madh dhe të shpreh qëndrimet e mia.
Gjithsesi, më vonë mendova edhe për disa qëndrime të miat. Si dhe, gjithashtu, kuptova që në jetë, nëse nuk përballoheni me të kaluarën ose diçka që ka mbetur e pazgjedhur, ajo do të përsëritet, njëlloj sikur tema e konfliktit që sërish po përsëritet.
MGK: Ti je fillimisht gazetare. Nga përvoja jote dhe komunikimi me të rinj, a mund të ndash se çfarë e kanë të rëndësishme të rinjtë kur bëhet fjalë për tema paqësore? Për çfarë janë kureshtarë? Çfarë u pengon në rrethinën e tyre?
AM: Nuk kam pasur ndonjë bisedë të thellë për tema lidhur me paqen. Mirëpo, nga bisedat në përgjithësi, e kuptoj që shumë të rinj e kanë të rëndësishme mirëqenien e tyre dhe nuk janë shumë të interesuar për hapje dhe biseda mbi tema të lidhura me paqen.
MGK: Mesazh për ne nga Aksioni Paqësor dhe mesazh për të rinjtë në vend?
AM: Jam falënderuese që ekzistoni. Misioni juaj është vërtetë i shenjtë dhe shpresoj se do të ketë gjenerata të cilat do të trashëgojnë dhe do të vazhdojnë punën tuaj. Do të kisha dashur që të jeni më të dukshëm në shoqëri dhe të tërhiqni njerëz tjerë të rinj.
Jo rastësisht në vendin tonë më shumë investohet në pensione dhe përfitime tjera për pensionistët, sepse jemi një shtet në të cilin rinia nuk është aktive. Unë dëshiroj që secili i ri të kuptojë fuqinë e vet dhe rëndësinë e vet në këtë shoqëri dhe të kuptojë se mirëqenia kolektive është gjithashtu e rëndësishme sikurse edhe mirëqenia personale. Duhet të mendojmë edhe për të tjerët, të luftojmë për çdo padrejtësi që ndodh në këtë vend, ndërsa rinia të merr vendin të cilin vërtetë e meriton.
MGK: Çfarë duhet gjenerata X të marrë parasysh kur komunikon me gjeneratën Z? Në përgjithësi, por edhe kur bëhet fjalë për aktivizmin?
AM: Për shkak të dallimeve të mëdha në stilin e jetës dhe rrethanat, gjenerata Z duhet të jetë më shumë e informuar për stilin e jetës së gjeneratës X. Gjenerata Z është rritur me teknologji dhe përdor shumë mediat sociale, aplikacionet për mesazhe dhe platformat për bashkëpunim në internet. Gjenerata X duhet të jetë e hapur për përdorim të këtyre veglave dhe të përvetësojë një stil të komunikimit që do të ishte i shpejtë dhe atraktiv në kuptimin vizual. Gjenerata Z i jep një rëndësi të madhe vetë-shprehjes dhe individualitetit. Gjenerata Z duhet të jetë më e hapur dhe të lejojë hapësirë të shprehjes të vetë individit. Kjo gjeneratë është shumë e shkathët në përdorimin e mediave sociale në fushën e aktivizmit. Duhet që të bashkëpunohet në krijimin e fushatave digjitale, ndarjes së resurseve dhe pjesëmarrjes në diskutime në internet. Gjatë kësaj, duhet të ofrohen edhe drejtim dhe eksperienca, por pa dominuar në proceset e vendimmarrjes. Gjenerata Z e vlerëson mbështetjen mentorike e cila e vlerëson autonominë e tyre.
———-
Новинарка и фоторепортерка. Интервјуто е направено од страна на Марна Ѓ. Китаноска преку електронска пошта. 8 декември 2024.
Марина Ѓорѓиоска-Китаноска: Те „откривме“и многу ни е мило за тоа, кога баравме ангажирани млади фотографи/фотографки кои работат со документарна фотографија. Око ни фати твојот фотографски ангажман за време на пандемијата. Плус колегите од Косово те препорачаа, као ние да не те знаевме и пред нив (хахаха). Какво ти беше првичното искуство со нас и што денес ти доаѓа прво на памет кога ќе ти спомене некој/ја Мировна акција?
Арбнора Мемети: Прв пат дојдов во вашата канцеларија во Прилеп во 2018 година на посета. Потоа секако, не размислував дека ќе има некаков развој во нашиот однос. Кога ќе се спомне Мировна акција, веднаш ми доаѓа на ум тренингот во Крушево, бидејќи таму поминав најмногу време со активистите на Мировна. Ова ми остана во сеќавање и затоа што таму несвесно изнесов некои мои ставови на маса, од кои дел мораше да ги преиспитам.
Верувам дека тренингот одигра важна улога во постепената промена на некои мои ставови и затоа сум многу благодарна што се запознавме.
МЃК: Какво искуство ти беше целокупниот процес на фотографирање за изложбата „Сите наши солзи“?
АМ: На почетокот не ми беше јасно зошто сме двајца фотографи за Македонија. Верувам дека добро направивме што некои локации ги сработивме заедно со другиот фотограф и на некој начин се соочив со одговорот на моето прашање: зошто двајца фотографи?
Претходно не помислував дека некој ќе има проблем да се изрази поради мојата етничка припадност. Кога се соочив со овој факт, ми беше многу жал, но се обидов да го разберам човекот пред мене.
За мене, изложбата беше повеќе од фотографија, бидејќи научив многу работи кои претходно не ги знаев. Секако, овие информации многу ми помагаат во мојата професија, но и во секојдневниот живот.
МЃК: Првата промоција на изложбата беше во Белград во 2022 г. Би издвоила ли нешто што можеби ти го збогати личното и професионално искуство? Што ти остави впечаток од престојот во Белград?
АМ: Додека престојувавме во Белград, ја искористив можноста да се сретнам со неколку колеги. Додека бев на пат кон местото на изложбата, ме побаравте на телефон да ме прашате дали се чувствувам безбедно, и во тој момент ме известивте дека спроти просторот каде што треба да се одржи изложбата се одвиваат протести.
Ова многу ми остави впечаток, бидејќи претходно не знаев дека такво нешто се случува, а уште помалку кој протестира. Исто така, ми остави впечаток големиот број посетители – многу повеќе отколку во Скопје.
Особено би го издвоила тоа што ми беше дадена можност да се обратам на мојот мајчин јазик. И, секако, посебно искуство беше да гледам различни стилови на фотографија на иста или слична тема.
МЃК: Мировна активистка или новинарка што се бави со документарна фотографија? Се спојуваат ли овие две работи?
АМ: Во суштина, новинарството и фото-новинарството се борат за човековите права. Секако, има и такви кои го злоупотребиле и погрешно го разбрале медиумскиот ангажман. Но, верувам дека сите ние кои сме ја разбрале нашата мисија, сме активисти за мир.
МЃК: Со Мировна си веќе втора година како дел од тимот за тренингот „10 дена Мировна Република“. Си била и учесничка. Може ли да ни споделиш како ваков вид на тренинг влијаеше и влијае на тебе?
АМ: Имав ставови за темите кои се обработуваат на тренингот, но никогаш порано не ми ги „изпровоцирал“ некој. Во контекст да ги изнесам и разгледам.
Никогаш порано не сум разговарала на тие теми, па дури и сум сметала дека сум полуинформирана за настаните од 2001 година, и како секој млад човек во нашата земја, не ми било приоритет да истражувам и да се информирам повеќе.
Сепак, на тренингот се случи голем пресврт – мораше да зборувам за овие теми, со толку информации колку што имав, пред поголема група и да ги изнесам моите ставови.
Секако, подоцна размислив за некои мои ставови. И, исто така сфатив дека во животот, ако не се соочиш со минатото или нешто што ти останало нерешено, тоа ќе ти се повтори, исто како што нам ни се повторува темата на конфликтот.
МЃК: Ти си пред сѐ новинарка. Од твоето искуство и комуникацијата со млади луѓе, може ли да ни споделиш што им е важно на младите кога станува збор за мировни теми? За што се љубопитни? Што им пречи во нивното окружување?
АМ: Не сум имала подлабок разговор со млади за теми поврзани со мирот. Но, од генералните разговори, разбирам дека на повеќето млади им е важна нивната благосостојба и не се многу заинтересирани за отворање и разговор за теми поврзани со мирот.
МЃК: Порака за нас од Мировна акција и порака до младите во земјава?
АМ: Благодарна сум што постоите. Вашата мисија е навистина света и се надевам дека ќе има генерации што ќе ја наследат и продолжат вашата работа. Би сакала да бидете повидливи во општеството и да привлечете нови, млади луѓе.
Не случајно во нашата земја повеќе се инвестира во пензии и други бенефиции за пензионерите, бидејќи сме држава во која младината не е активна. Сакам секој млад човек да ја разбере својата моќ и значење во ова општество и да верува дека колективната благосостојба е исто толку важна колку и личната благосостојба. Треба да размислуваме и за другите, да се бориме против секоја неправда што се случува во земјата, и младината да го добие местото што навистина го заслужува.
МЃК: Што треба генерацијата Х да земе предвид кога комуницира со генерацијата Z? Општо и кога станува збор за активизам? АМ: Поради големите разлики во стилот на животот и околностите, генерацијата Z треба повеќе да биде информирана за животниот стил на генерацијата X. Генерацијата Z израснала со технологија и широко ги користи социјалните медиуми, апликациите за пораки и онлајн платформите за соработка. Генерацијата X треба да биде отворена за користење на овие алатки и да усвои стил на комуникација кој е брз и визуелно привлечен. Генерацијата Z придава големо значење на самоизразувањето и индивидуалноста.
Генерацијата Z треба да биде поотворена и да остави простор за изразување. Оваа генерација е многу вешта во користењето на социјалните медиуми за активизам. Потребно е да се соработува во создавањето на дигитални кампањи, споделување ресурси и учество во онлајн дискусии. Притоа, треба да се понудат насоки и искуства, но без доминирање во процесите на одлучување. Генерацијата Z ја цени менторската поддршка која ја почитува нивната автономија.
 I Изградба на мир и фоторепортерство – Арбнора Мемети (26 години)){kind=link}